Serendipiteit (B) — Jubileumboekje over Klederdrachten

In vogelvlucht
Tijdens een van de 'kijkoperaties' in de restantpartijen hier en daar, liep ik — ook nu weer zonder ernaar te zoeken — dezer dagen tegen een onbekend, maar uiterst fraai geïllustreerd boekje aan dat in kort bestek de Geschiedenis der Kleederdrachten behandelt, en dat werd uitgegeven ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de firma H. Hollenkamp te Amsterdam, met filialen in Den Bosch en Breda.
Zoals dat in die tijd gebruikelijk was, ontbreekt er een jaartal, maar naar het uiterlijk te oordelen, is het inmiddels bijna een eeuw oud, aangezien de voorstelling van de verschillende kostuums met die van 1910 ophoudt. De Jugendstil-afbeelding op het voorplat bevestigt dit vermoeden. Een antiquaar, die het boekje via Internet aanbiedt voor de somma van dertien euro en zestig cent, meldt dat het in 1912 is verschenen. Bij dat exemplaar wordt in een afkorting vermeld dat het om eem beschadigd exemplaar gaat, en dat is het onverhavige ook. Ik hoefde echter slechts 50 cent te betalen.
Op 30 van de 32 pagina's die het binnenwerk telt, wordt in grote lijnen de historie van tal van klederdrachten in diverse landen, verspreid over de globe, voorgesteld, beginnend in Egypte met — klein afgebeeld — een Koningin van de zeventiende dynastie, met daarnaast, in een veel grotere voorstelling, een Koning in groot ornaat.
Het gehele boekje is voorzien van veel illustraties op verschillende formaten en alle in kleuren.
Als je het boekje openslaat wordt een grote afbeelding met de voorstelling van een middeleeuwse stad in de dertiende eeuw zichtbaar, die — op zich reeds fraai geornamenteerd — aan de boven- en onderzijde nog worden aangevuld met kostuumvoorstellingen uit Duitsland, Frankrij, Nederland en Engeland in de twaalfde eeuw en enige uit de dertiende eeuw in Italië, Frankrijk, Duitsland, Nederland en Engeland.


Veel kleine illustraties
Die voorstelling van een middeleeuwse stad in de dertiende eeuw wordt goed ondersteund door de in totaal vijfendertig kleine illustraties, die boven en onder de grote afbeelding zijn toegevoegd. Daarin worden die details weergegeven die op de grotere illustraties niet alleen ontbreken, maar die meer informatie verstrekken, en binnen het kader van zestien blazijden afbeeldingen en veertien pagina's tekst — in wezen zeer beknopt — wordt door die 323 kleine prentjes veel — en binnen het genoemde kader is dat zelfs zeer veel — extra beeld-informatie verstrekt.
Zoals gezegd, eindigt het geheel op met 13 prentjes, verspreid over de periode 1894-1910 met informatie over verschillende combinaties van mensen, onder wie ook een kleine meid van 1907.

Serendipiteit (A) — Mark Twains tweede non-fictie reisverhaal: A Tramp Abroad uit 1880

Niet gezocht, maar toch gevonden
Bijna drie jaar geleden vond ik in een antiquariaat, zoekend naar en tussen allerlei Franse boeken met veel biografische werken, Memoires en aanverwants van bekenden en mindere goden een boek van Mark Twain dat ik nog nooit in enigerlei vorm in handen had gehad, zelfs niet in mjn boekwinkeltijd. Serendipiteit, derhalve. In die bewuste boekhandelsjaren, nu alweer goed vier decennia geleden, heb ik wel eens een partij van 100.000 doorgenomen, waarvan zeker tienduizend boeken voornamelijk Amerikaanse literatuur in de meest ruime zin, die waren afgestoten, in opdracht van Washington, door de hoge heren van de bezettende, derhalve Amerikaanse, macht in de toenmalige Duitse Bondsrepubliek. Tal van die literaire en geschiedkundige werken waren niet één keer uitgeleend en zagen er weliswaar onberispelijk uit maar hadden hun handelswaarde verloren doordat ze waren verrijkt met een uiterlijk dat het toch al grauwe element van toenmalige legerbibliotheken benadrukte, en als men al een beetje met de tijd meegegaan was, dan was er met speciale verf en een dun penseel over een vooraf van speciale lak voorziene band een nummer en een titel op geschreven. Dat laatste, veelal net als de naam van de auteur, in code. De partij heeft toen, meen ik, duizend gulden gekost, en dat betekende gemiddeld een toenmalig dubbeltje per boek. Tussen dat alles bevonden zich eveneens twee nimmer gelezen, want nog krakend nieuwe paperbackjes van ene Samuel L. Clemens, welke zich snel ontpopte als Mark Twain.

Reizen naar Europa
De zwarte, onberispelijke bibliotheekband, die het exemplaar uit 1907 omsloot van Twains boek A Tramp Abroad (Popular Edition), voor het eerst verschenen in 1880, heeft het nimmer tot de status van bibliotheekboek gebracht. Er was geen enkele codering of bewerking van de band te vinden, en al evenmin sporen van enig gebruik: het boek valt dicht als je het niet nadrukkelijk openhoudt. Kortom, het exemplaar was simpelweg nimmer gelezen, maar de tand destijds had, opvallenderwijs in één katern, aardig wat watervlekken veroorzaakt. Meestal duidt zulks op een net iets afwijkende papiersoort.
Elf jaar voordat Mark Twain zijn opeenvolging van zogenoemde paradestukjes in 1880 met het hierboven omschreven werk liet verschijnen, was zijn allereerste boek uitgekomen, eveneens een aaneenschakeling van reisverslagen door Europa: journalistiek als eerste voorzichtige stap op het pad der literatuur. De inhoud getuigt van humor tijdens het zoeken van de culturele confrontatie met de oude wereld aan de overzijde van de o zo grote plas. Drie jaar daarna is Roughing it verschenen, waarin de goede man — als contrapunt bij de hier en daar toch wel geïrriteerde toon over sommige verschijnselen in het verre Europa — zich buigt over de eigen jonge jaren van leven en leren in het Amerikaanse westen, dat voor hem in die periode de belofte van een vrij bestaan had ingehouden. Zijn beschrijvingen van het ongelooflijke landschap in combinatie met de ongebreidelde fantasie waarover hij beschikte, leken echter langzaam maar zeker te worden doordrenkt met een uiteindelijk fnuikende monotonie.

Met een Appendix
Dat is minder het geval met het tweede Europa-reisboek, waarin opnieuw een opsomming van allerlei belevenissen in tal van steden wordt gegeven, inclusief de tekst van de Lorelei, met vertaling en muziek. – Nee, er is geen cd of dvd bij het boek ingesloten. – A Tramp Abroad werd pas in 1922 in het Duits vertaald op de markt gebracht. Een opvallende vertraging als je bedenkt dat de opgenomen stukken juist voor de Duitse lezer een hoog gehalte aan amusement bieden.
In navolging van en onder verwijzing naar Herodotus [1] heeft Samuel Langhorn Clemens het boek aangevuld met een Appendix van een goede twintig pagina's – al even dicht bedrukt als de voorafgaande. Die Bijlage is onderverdeeld in zes stukken: A-F. Het eerste daarvan geeft een indruk van het verschijnsel Portier in Duitsland, hetgeen Twain inleidt met een reeds honderd jaar eerder verschenen tekst van Omar Khayam, die reeds toen besefte dat het soms heel wat eenvoudiger is om geleerde boeken te schrijven of een leger aan te voeren dan een hotel te runnen. Het Kasteel van Heidelberg (nu ruïne) en de Universiteitsgevangenis zijn eveneens onderwerpen om bij stil te staan, vindt Mark Twain. Maar daarna volgt in Appendix D, de omvangrijkste van de zes, zijn beschrijving van The Awful German Language, een stuk dat nog altijd een klassieker is welke in een relatief kort bestek toont hoe vertwijfeld een buitenlander met het Duits kan worstelen. Onze Amerikaan gaat hier zo ver, als motto de zevende van het tweeëndertigste Hoofdstuk der Spreuken uit de Bijbel te kiezen. [2] Na Legends of the Castles worden de Bijlagen afgesloten met German Journals, waarvan hij er in de eerste regel direct vijf Duitse dagbladen [3] noemt, welke in die dagen alle volgens dezelfde formule werden gemaakt. Gelukkig voegt hij daar – al dan niet ter bewuste relativering – aan toe dat hij geen andere kent. Journalistiek voorbehoud, zullen we maar zeggen.
Kortom, voor al degenen die graag terugkijken door de ogen van een buitenstaander – en zoiets kan uitermate verhelderend zijn – die meer dan één en een kwart eeuw geleden zijn op- en aanmerkingen maakte, is dit een interessant èn onderhoudend boek.
Of u daar eventueel zelf ook in zult (kunnen) slagen een ongebruikt, gebonden exemplaar te vinden, waarvoor u dan ook slechts de somma van één euro hoeft neer te tellen, kunnen we hier uiteraard niet garanderen.
_________

[1] Herodotus, door Mark Twain, vanzelfsprekend, geciteerd in het Engels: "Nothing gives such weight and dignity to a book as an Appendix."

[2] "A little learning makes the whole world kin." (Proverbs XXXII, 7, zegt Mark Twain.)
In de Statenvertaling, die in de dagen van Mark Twain in ons land toch maatstaf was, houden De Spreuken in 'onze' Bijbel op aan het einde van Hoofdstuk 31. Dat geldt overigens eveneens voor de Engelse King James Version, de facsimile Luther-Bijbel en alle andere nationale en internationale edities, die ik, verspreid over enige meters beschikbaar heb. Wel ken ik een citaat uit Shakespeare (Troilus and Cressida) dat bijna identiek is.

[3] Het ging om de dagbladen van Hamburg, Frankfurt (am Main), Baden, München en Augsburg.
____________
Afbeeldingen
1. Titelpagina van de Popular Edition door Chatto & Windus, London 1907 uitgegeven van Mark Twain: A Tramp Abroad.
2. Mark Twain met handtekening. Ingeplakte afbeelding tegenover de titelpagina. Foto van Alfred Ellis & Walery.
3. Het Heidelberger Schloss (ruïne), waarover Mark Twain in een van de onderdelen van zijn Appendix in A tramp Abroad uitweidt.
4. In het jaar van verschijnen van A Tramp Abroad, 1880, werd geadverteerd voor het eerdere Euroapa-reisboek van Mark Twain.

Een bijzonder fraaie uitgave van Byron's Poetical Works

Zonder jaartal
Groen gesatineerd linnen, voorzien van zwart-met-gouden ornamentiek. Dat is de uiterlijke verschijning van zowel het voorplat als van de rug van een geïllustreerde editie van Byron's Poetical Works, uitgegeven door Virtue & Co., City Road and Ivy Lane te Londen. Al direct na de Inhoudsopgave volgt er een blad met Directions to the Binder, iets dat ik — lang in allerlei functies in het boekenbedrijf werkzaam geweest — niet eerder zo uitvoerig heb gezien. Dat dat met het plaatsen van de afbeeldingen op dikker en luxer papier tussen de gewone tekst te maken heeft, is duidelijk, maar doorgaans worden zulke elementen niet met een oplage meegedrukt en meegebonden. Alle, bij gesloten boek zichtbare, papier is voorzien van goud op snee.
Voorafgaand aan het poëtische oeuvre van George Gordon Byron — die later Noël 6th Baron Byron ging heten — is er een biografische schets The Life of Lord Byron, geschreven door Reverend W.L. Bowlen, 154 pagina's met twee kolommen tekst, lang.
Hoewel er een jaartal ontbreekt op de titelpagina en elders, is een exacte datering niet mogelijk, maar alle elementen wijzen mijns inziens op de laatste decennia van de negentiende eeuw.