Niet gezocht, maar toch gevonden
Bijna drie jaar geleden vond ik in een antiquariaat, zoekend naar en tussen allerlei Franse boeken met veel biografische werken, Memoires en aanverwants van bekenden en mindere goden een boek van Mark Twain dat ik nog nooit in enigerlei vorm in handen had gehad, zelfs niet in mjn boekwinkeltijd. Serendipiteit, derhalve. In die bewuste boekhandelsjaren, nu alweer goed vier decennia geleden, heb ik wel eens een partij van 100.000 doorgenomen, waarvan zeker tienduizend boeken voornamelijk Amerikaanse literatuur in de meest ruime zin, die waren afgestoten, in opdracht van Washington, door de hoge heren van de bezettende, derhalve Amerikaanse, macht in de toenmalige Duitse Bondsrepubliek. Tal van die literaire en geschiedkundige werken waren niet één keer uitgeleend en zagen er weliswaar onberispelijk uit maar hadden hun handelswaarde verloren doordat ze waren verrijkt met een uiterlijk dat het toch al grauwe element van toenmalige legerbibliotheken benadrukte, en als men al een beetje met de tijd meegegaan was, dan was er met speciale verf en een dun penseel over een vooraf van speciale lak voorziene band een nummer en een titel op geschreven. Dat laatste, veelal net als de naam van de auteur, in code. De partij heeft toen, meen ik, duizend gulden gekost, en dat betekende gemiddeld een toenmalig dubbeltje per boek. Tussen dat alles bevonden zich eveneens twee nimmer gelezen, want nog krakend nieuwe paperbackjes van ene Samuel L. Clemens, welke zich snel ontpopte als Mark Twain.
Reizen naar Europa
De zwarte, onberispelijke bibliotheekband, die het exemplaar uit 1907 omsloot van Twains boek A Tramp Abroad (Popular Edition), voor het eerst verschenen in 1880, heeft het nimmer tot de status van bibliotheekboek gebracht. Er was geen enkele codering of bewerking van de band te vinden, en al evenmin sporen van enig gebruik: het boek valt dicht als je het niet nadrukkelijk openhoudt. Kortom, het exemplaar was simpelweg nimmer gelezen, maar de tand destijds had,
opvallenderwijs in één katern, aardig wat watervlekken veroorzaakt. Meestal duidt zulks op een net iets afwijkende papiersoort.Elf jaar voordat Mark Twain zijn opeenvolging van zogenoemde paradestukjes in 1880 met het hierboven omschreven werk liet verschijnen, was zijn allereerste boek uitgekomen, eveneens een aaneenschakeling van reisverslagen door Europa: journalistiek als eerste voorzichtige stap op het pad der literatuur. De inhoud getuigt van humor tijdens het zoeken van de culturele confrontatie met de oude wereld aan de overzijde van de o zo grote plas. Drie jaar daarna is Roughing it verschenen, waarin de goede man — als contrapunt bij de hier en daar toch wel geïrriteerde toon over sommige verschijnselen in het verre Europa — zich buigt over de eigen jonge jaren van leven en leren in het Amerikaanse westen, dat voor hem in die periode de belofte van een vrij bestaan had ingehouden. Zijn beschrijvingen van het ongelooflijke landschap in combinatie met de ongebreidelde fantasie waarover hij beschikte, leken echter langzaam maar zeker te worden doordrenkt met een uiteindelijk fnuikende monotonie.
Met een Appendix
Dat is minder het geval met het tweede Europa-reisboek, waarin opnieuw een opsomming van allerlei belevenissen in tal van steden wordt gegeven, inclusief de tekst van de Lorelei, met vertaling en muziek. – Nee, er is geen cd of dvd bij het boek ingesloten. – A Tramp Abroad werd pas in 1922 in het Duits vertaald op de markt gebracht. Een opvallende vertraging als je bedenkt dat de opgenomen stukken juist voor de Duitse lezer een hoog gehalte aan amusement bieden.
In navolging van en onder verwijzing naar Herodotus [1] heeft Samuel Langhorn Clemens het boek aangevuld met een 
Appendix van een goede twintig pagina's – al even dicht bedrukt als de voorafgaande. Die Bijlage is onderverdeeld in zes stukken: A-F. Het eerste daarvan geeft een indruk van het verschijnsel Portier in Duitsland, hetgeen Twain inleidt met een reeds honderd jaar eerder verschenen tekst van Omar Khayam, die reeds toen besefte dat het soms heel wat eenvoudiger is om geleerde boeken te schrijven of een leger aan te voeren dan een hotel te runnen. Het Kasteel van Heidelberg (nu ruïne) en de Universiteitsgevangenis zijn eveneens onderwerpen om bij stil te staan, vindt Mark Twain. Maar daarna volgt in Appendix D, de omvangrijkste van de zes, zijn beschrijving van The Awful German Language, een stuk dat nog altijd een klassieker is welke in een relatief kort bestek toont hoe vertwijfeld een buitenlander met het Duits kan
worstelen. Onze Amerikaan gaat hier zo ver, als motto de zevende van het tweeëndertigste Hoofdstuk der Spreuken uit de Bijbel te kiezen. [2] Na Legends of the Castles worden de Bijlagen afgesloten met German Journals, waarvan hij er in de eerste regel direct vijf Duitse dagbladen [3] noemt, welke in die dagen alle volgens dezelfde formule werden gemaakt. Gelukkig voegt hij daar – al dan niet ter bewuste relativering – aan toe dat hij geen andere kent. Journalistiek voorbehoud, zullen we maar zeggen.
Kortom, voor al degenen die graag terugkijken door de ogen van een buitenstaander – en zoiets kan uitermate verhelderend zijn – die meer dan één en een kwart eeuw geleden zijn op- en aanmerkingen maakte, is dit een interessant èn onderhoudend boek.
Of u daar eventueel zelf ook in zult (kunnen) slagen een ongebruikt, gebonden exemplaar te vinden, waarvoor u dan ook slechts de somma van één euro hoeft neer te tellen, kunnen we hier uiteraard niet garanderen.
_________
[1] Herodotus, door Mark Twain, vanzelfsprekend, geciteerd in het Engels: "Nothing gives such weight and dignity to a book as an Appendix."
[2] "A little learning makes the whole world kin." (Proverbs XXXII, 7, zegt Mark Twain.)
In de Statenvertaling, die in de dagen van Mark Twain in ons land toch maatstaf was, houden De Spreuken in 'onze' Bijbel op aan het einde van Hoofdstuk 31. Dat geldt overigens eveneens voor de Engelse King James Version, de facsimile Luther-Bijbel en alle andere nationale en internationale edities, die ik, verspreid over enige meters beschikbaar heb. Wel ken ik een citaat uit Shakespeare (Troilus and Cressida) dat bijna identiek is.
[3] Het ging om de dagbladen van Hamburg, Frankfurt (am Main), Baden, München en Augsburg.
____________
Afbeeldingen
1. Titelpagina van de Popular Edition door Chatto & Windus, London 1907 uitgegeven van Mark Twain: A Tramp Abroad.
2. Mark Twain met handtekening. Ingeplakte afbeelding tegenover de titelpagina. Foto van Alfred Ellis & Walery.
3. Het Heidelberger Schloss (ruïne), waarover Mark Twain in een van de onderdelen van zijn Appendix in A tramp Abroad uitweidt.
4. In het jaar van verschijnen van A Tramp Abroad, 1880, werd geadverteerd voor het eerdere Euroapa-reisboek van Mark Twain.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten