In de Verenigde Staten is een speciaal soort, oblong boekje — op het formaat 14,6 x 9,1 cm — in het leven geroepen, bedoeld voor de soldaten die zich in oorlogstijd elders bevonden. Daartoe werd de Editions for the Armed Services, Inc. , een non-profit organisatie, in het leven geroepen
door de Council on Books in Wartime. Het valt direct aan het eerste deeltje, met een selectie van de poëzie van Walt Whitman (1819-1892) af te lezen — mede aan de niet geheel correct geplaatste nietjes — dat het hier om zeer goedkope uitgaafjes op krantenpapier gaat, die in een behoorlijke oplage zijn gerealiseerd. Daarover heb ik echter geen gegevens.Rechts, onder de titel en de auteursnaam — of die van de bloemlezer als het om gedichten ging — staat dat het om een overseas edition gaat, dat het boekje U.S. Government property is en not for sale.
Aan de binnenzijde van de titelpagina staat verdr nog: "It is intended for exclusive distribution to members of the American Armed Forces and is not to be resold or made available to civilians.
De boekjes vermelden geen jaartal, maar het is duidelijk dat deze in de jaren veertig in de handel werden gebracht. Gezien de omvang van de beschikbare literatuur, die op deze wijze goedkoop kon worden gerealiseerd, zijn er aardig wat titels uitgegeven.
In het hoogst genummerde deeltje (nr. 820) dat ik — van vijf stuks in totaal — bezit, gaat de lijst met nieuwe titels, die is opgenomen aan de binnenzijde van het achterblad, tot en met nummer 854. Toevallig heb ik drie collecties met gedichten, maar er zijn heel wat verschillende categorieën vertegenwoordigd: romans, verhalen, informatieve deeltjes, detectives, humor, et cetera, veelal van bekende auteurs.Zoals u op de voorpagina van het boek van Sally Benson (1897-1972), Meet me in St. Louis — uit 1944 (verfilmd in 1966), — kunt lezen, gaat het om de volledige tekst, "not a digest". Dat laatste was juist in de Nieuwe Wereld zeer in zwang geraakt, vooral door de redactie van het tijdschrift dat de hele wereld heeft veroverd en dat het woord ook als tweede in de titel draagt.
Nederlandse versie
Ook in ons land werd in de tijd van de zogeheten politionele acties in Indië een serie boekjes in het leven geroepen die de band tussen Nederlandse militairen elders ter wereld en het vaderland
in stand moest houden. Dat werd de Zwaluw Editie van N.V. Uitgeverij Keizerskroon te Amsterdam. Boekjes op zogenoemd dundruk-papier, met een formaat van 10,2 x 15,1 cm, al weken sommige deeltjes ietwat af als gevolg van het snijproces bij de binder. Ook deze boekjes waren geniet. Vier categorieën werden gerealiseerd op een totaal van tien deeltjes. Al deze kregen een andere kleur. Voor normaal proza werd rood gekozen, een deeltje met 'stukjes' — zoals Op de plaats rust van Henri de Greeve (nummer 5) — kreeg groen als belangrijkste kleur en bruin was voorbehouden aan meer wetenschappelijk getinte teksten, die in de reeks werden opgenomen. Het eerste deeltje bevatte — vast en zeker in navolging van de Amerikaanse Armed Services Edition — poëzie: Tempel en Kruis van Marsman. Dit deetje ben ik alleen als relatief prijzig boekje antiquarisch tegengekomen en niet bepaald veelvuldig. Hoewel dat met enkele andere van die boekjes eveneens het geval was, hebben deze het meestal niet tot een bijzondere status weten te brengen. Voor het geheel van de tien deeltjes is ook een stevige casette vervaardigd, die ik pas recentelijk voor het eerst ben tegengekomen in de chaotische 
bibliotheek, die onderdeel vormde van de nalatenschap van één van mijn uitgevers.Van de resterende acht deeltjes waren er twee bestemd voor Arthur van Schendel: de tweedelige Avonturiers (nummer 2), respectievelijk Avonturiers ter zee (nummer 9). (nummer 4) was een puzzelboekje. Een deeltje getiteld O . . . ja!!! Een boekje getiteld Hoa Kiao, over Chinezen in Indonesië (nummer 6), werd geschreven door F. Veldhuysen. Al eerder in de reeks was aandacht aan Indonesië besteed in Het Wentelend Wiel van Indië door W.S. Bitter met een bruin uiterlijk en het nummer drie. Ook binnen het literaire proza werd Indië behandeld in de novelle Inggih ndoro, als nummer 8, uit de pen van Louis de Bourbon. Afgesloten is de reeks met Triomfen der techniek, van de hand van Leonard de Vries, en daarmee was de korte, maar zeer goed bedoelde en nog altijd unieke reeks alweer afgesloten.
Alle deeltjes hadden een omvang van 80 bladzijden, en door het gebruik van dat dudruk-papier werd het gewicht niet zo groot, hetgeen mede een relatief voordelige verzending mogelijk maakte. Vanzelfsprekend hebben overheidsbemoeiingen daar een rol gespeeld, aangezien een zending naar Indië met hetzelfde gewicht voor particulieren heel wat meer kostte dan de twee cents die vereist waren. De achterzijde van het boekje diende meteen als sjabloon voor verzending. Het enige dat nog moest worden ingevuld, was de geadresseerde met de benodigde aanvullende gegevens.
De voorzijde van het omslag was van de eerste zes deeltjes met een binnenflap, die voor verzending diende te worden uitgevouwen (zie afbeelding).
Geheel in overeenstemming met wat men kon verwachten, mochten de boekjes niet binnen Nederland en België op deze manier worden verzonden. Opvallend is verder de toevoeging Verzending via de boekhandel.Mede gezien de twee soorten mogelijke porto mag worden geconcludeerd dat men de reeks, die niet, zoals de Amerikaanse, eenlink legt naar militairen overzee, ervan uitgaan dat de boekjes ook mochten worden verzonden naar andere delen van de wereld buiten Europa waar mensen woonden of tijdelijk verbleven, die een band met Nederland wilden blijven onderhouden.
Via Internet worden losse deeltjes uit deze reeks nog wel aangeboden; op sommige daarvan moet men bieden. Marsmans Tempel en Kruis zag ik eveneens aangeboden, voor zo'n twintig euro.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten